کلاس های سیار مدلی برای آموزش دانش ­آموزان است.که اکنون در کشورهای مختلف اجرا می­شود. کلاس های سیار و متحرک در فرم­های مختلف، برای محتواهای گوناگون استفاده می­شوند. و مخاطب­های متفاوتی دارند. وجه مشترک کلاس‌های سیار در خلاقانه ­بودن کلاس ­ها، جذاب­ بودنشان برای دانش ­آموزان و کمک برای رسیدن به اهداف آموزشی است.

محقق و مترجم: فائزه کثیر

 کلاس های سیار اتوبوسی در اسکاتلند

کلاس های سیار وسایل نقلیه تفریحی­ با موضوعات علوم، تکنولوژی، مهندسی، هنر، ریاضی، داروشناسی و تولید هستند.که به دانش­ آموزان اجازه می­دهند به صورت خلاقانه و عملی بیاموزند.

در بعضی از این اتوبوس­ها، از تلوزیون، تبلت، دستگاه­های طراحی چوب و…. استفاده می­شود.آقای ران هاروی مدیر مدرسه ­ای در کشور اسکاتلند می­گوید: این فعالیت­ها نوعی سرمایه­ گذاری است.که حاصل آن در  آینده برداشت خواهد شد. ما آنها را برای حل مسئله تربیت می­کنیم تا انسان­هایی تصمیم­گیر باشند. اگر در حال حاضر با این چالش­ها مواجه نشوند، در آینده در کار مواجه خواهند شد.و به نظر ما بهترین زمان برای سرمایه­ گذاری روی آنها اکنون است.

هر اتوبوس فضای کافی و استاندارد را در اختیار کودکان قرار می­دهد. که برای هر دستگاه بین پانزده تا هجده دانش ­آموز ابتدایی است.

دانش ­آموزان در کلاس­ها باید برای پیشبرد پروژه­های خود از تمام توانایی­ها و دانش خود در ریاضی، دیکته و علوم استفاده کنند و ارتباط دروس را متوجه شوند.در این کلاس­ها که ظاهراً تفریحی به نظر می­رسند، به دانش­ آموزان اجازه داده می­شود. تا به ابزارآلات دست بزنند. از آنها به صورت تجربی استفاده کنند و مسائلشان را حل کنند.

(www.laurinburgexchange.com)

کلاس­ها و آزمایشگاه­های سیار در آمریکا

پروژة بیوباس: دانشمندانِ دکترای فیزیک و بیولوژی مجموعه اتوبوس­هایی در شهرهای شیکاگو  و نیویورکِ آمریکا طراحی کرده­ اند.که انرژی خود را از نیروی باد، خورشید و سوخت­های زیستی می­گیرند.

اتوبوس­ها به مدارس ابتدایی می­روند. آنها آموزش ­هایشان را نه فقط در اتوبوس که در پارک­ ها و موزه ­ها و مزارع و… ارئه می­کنند.این کلاس­ها از روی سریال انیمیشنی و علمی-تخیلیMagic school bus  (اتوبوس مدرسه جادویی) الگوبرداری شده اند.(http://teaching.monster.com)

شرکت استم (STEM) از سال 2003 لابراتوارهای سیاری در ماشین­ های تریلی راه ­اندازی کرد. که امکانات پیشرفته­ای را در خود جای داده­ اند. و تا سال 2017 به 140،000 دانش ­آموز خدمات ارائه داد.

آنها محیط آموزشی و تجربی در موضوعات علمی، مهندسی و تکنولوژیکی برای جوانان و نوجوانان فراهم می­آورند. هدف این شرکت الهام­ بخشی به دانش­ آموزان است .تا در آینده کار در این شرکت را انتخاب کنند.

STEM Bus Takes STEM Education on the Road

مدارس اتوبوسی دیگری به نام پنج کلید (five keys) در سانفرانسیسکو آمریکا هست. که به افراد بازمانده از تحصیل آموزش می­دهد.

بسیاری از افراد به دلیل عضویت در گنگ­ها یا مصرف مواد مخدر نتوانستند تحصلات خود را در مقاطع متوسطه ادامه دهند.این کلاس­هاس سیار، کتابخانه، لپ­تاپ، تخته وایت­برد، میز و صندلی و معلم را در اختیار دانش­ آموزانشان قرار می­دهد.

https://www.fivekeyscharter.org/mobile-school

کلاس های سیار در کشور هند

در شهرهایی از هند مثل بمبئی، دهلی، گوآ، پونه و… کلاس‌های اتوبوسی سیار به وسیله NGOها و دولت هند راه‌اندازی شده‌اند.اتوبوس‌ها در ساعاتی که با سبک زندگی و تقاضای کودکان هماهنگ است، بین آنها می‌روند. آموزش این اتوبوس‌ها معمولاً در طی روز است. اما در منطقه‌ای اطراف بمبئی، بعد از ظهر، زمان بازگشت کودکان از کار، اتوبوس در منطقه حضور می‌یابد.

در مناطق اطراف دهلی، دولت محلی برای راه‌اندازی و فعالیت چهار اتوبوس به گروه‌های غیردولتی مبلغی معادل 57 دلار در هر سال برای هر کودک، پرداخت می‌کند. به منظور افزایش انگیزه کودکان نسبت به یادگیری، اتوبوس‌ها با کتاب‌های داستان مصور، LCD، کمدهای چوبی، بالش، کوسن و… تجهیز شده‌اند.

در این مدل با درک جبر اقتصادی تحمیلی بر کودکان، آن‌ها به کار و کسب درامد می‌پردازند.و هر زمان که فرصت داشتند، به مطالعه و یادگیری مشغول می‌شوند.

یکNGO به نام(DSS) Door Step School  در هند که مأموریت خود را سوادآموزی بخش‌های محروم جامعه می‌داند.بخشی مهم از راهبردهای مورد نظر خود برای نیل به این هدف را آموزش سیار قرار داده است.
DSS در سال 1988 در ایالت بمبئی هند راه‌اندازی شد و تا سال 1993 فعالیت‌های خود را به چندین ایالت دیگر از جمله ایالت پونه گسترش داده است. فعالیت‌های این مجموعه تا کنون زندگی بیش از پنجاه­ هزار کودک را در مناطق محروم و زاغه‌نشین مناطق هدف تحت تأثیر قرار داده است.
DSS پایه‌گذار مفهوم School On Wheels در حال حاضر پنج مدرسه سیار در بمبئی دارد. در این طرح، کلاس‌ها در مکان، ساعت و با سرعتی متناسب با نیاز و محدودیت جامعة هدف پنج روز در هفته، دو و نیم ساعت در روز برگزار می‌شوند.DSS در طرحی با عنوان «برنامه آموزشی جامعه‌محور» در سه سطح اقدام پیشگیرانه، اقدام حمایتی و اقدام اصلاحی، به کودکان آموزش می‌دهند.

سطح اول، مربوط به برنامة آمادگی پیش از دبستان است. کودکان محروم 3 تا 6 ساله برای ورود به مدرسه آماده می‌شوند. این برنامه اقدامی پیشگیرانه از کار کودکان است.

در سطحی دیگر برای گروه‌هایی که به مدرسه می‌روند. اما به دلایل مختلف در معرض ریسک ترک تحصیل هستند. برنامه‌ها و آموزش‌هایی در نظر گرفته می‌شود. تا شانس ترک تحصیل در این گروه از کودکان کاهش یابد.

سطح سوم این برنامه معطوف به نیازهای آموزشی کودکان بین هفت تا هجده سال است که به مدرسه نمی‌روند. در این بخش تلاش می‌شود در اقدامی اصلاحی فرصت دسترسی به مهارت‌های سوادآموزی برای این گروه از کودکان فراهم گردد.این برنامه آموزشی چهارچوبی لایه‌بندی شده دارد. به طوری­که محتوا، بسته به سطح و علاقه گروه می‌تواند اصلاح شود.

تأکید بیشتر بر روی مهارت ادبیات و ریاضیات است که در تعاملات، بیشتر به آن نیاز پیدا می­شود.پروژه سلامت روان نیز بخشی مهم از فعالیت‌های این گروه است. در این برنامه خدمات مشاوره و جلسات آگاه‌سازی ارائه می‌شود.مشاوران به صورت انفرادی و گروهی با کودکان کار می‌کنند و به ارتقاء توانمندی کودکان به منظور مقابله با مشکلات خانوادگی، اصلاح الگوهای رفتاری نامناسب و نیز اختلالات یادگیری کمک می‌کنند.همچنین مشاوران برای اعضای تیم و مربیان به منظور آگاه‌سازی آنان از نیازهای کودکان و چگونگی تعامل مناسب و اثر‌بخش، جلسات و کارگاه‌هایی برگزار می‌کنند.

under maintenance

یک NGO دیگر به نام Save The Children در دهلی هند به کودکان محروم، زاغه‌نشین و خیابانی آموزش می­دهد. دهلی محل زندگی بیش از پنجاه هزار کودک خیابانی است. نقطة مرکزی قوت­گرفتن ایدة آموزش سیار، نتایج نظرسنجی صورت­گرفته توسط این NGO بود که نشان می‌داد خانواده‌ها در صورتی حاضرند کودکان خود را به مدرسه بفرستند که اطمینان خاطر داشته باشند مدرسه تداخلی با کار و کسب درامد فرزندان آن‌ها ندارد.تمرکز این برنامه بر آن است که کودکان را نسبت به تحصیل و یادگیری، مشتاق و مصمم نگاه دارد. در واقع اتوبوس سیار آموزشی، فاصلة بین خیابان و مدرسه را برای کودکانی که تا کنون شانس حضور در کلاس و مدرسه را نداشته‌اند، کاهش می‌دهد.اتوبوس یک روز در میان در نقطه مناسبی می‌ایستد و کودکان در دو شیفت و دو گروه سنی 5-3 و 14-6 سال آموزش می‌بینند.این NGO در نظر دارد بیش از دوهزار خیابان در پایتخت را پوشش دهد.

https://www.savethechildren.org/

آزمایشگاه­های علمی سیار Mobile Science Labs

پروژه ­ای است که توسط شرکت NTPC در کشور هند در حال اجراست. این شرکت تولیدکنندة تبدیل­کننده­های انرژی­های بادی و خورشیدی است. در این طرح ون و می­نی­بوس­هایی به نقاط روستایی که کودکان در آنجا به آموزش علمی دسترسی ندارند فرستاده می­شود.هدف این طرح علاقمندکردن دانش­آموزان به موضوعات علمی است. تا استعدادهای ویژه­شان شناخته شود .و به پرورش توانایی­های خود تشویق شوند. این اتوبوس­ها که تلویزیون وLCD دارند، فضایی را فراهم می­کنند. که کودک به کنجکاوی­های خود برسد.هر اتوبوس بیست مدرسه اطراف خود را پوشش می­دهد. و در هر سال، شانزده­هزار دانش ­آموز در آن آموزش می­بینند.

تمرکز این پروژه بر موارد زیر است:
  • بازدید از مدارس: هر اتوبوس می­تواند به مدارس مختلفی برود و موضوعات فیزیک، شیمی، ریاضی را بر اساس طرح درس ملی یا طرح خود مؤسسه  NTPC آموزش دهد.
  • برنامة مربیان جوان: علاوه بر آموزش از راه تجربه، آنها یاد می­گیرند به همسالانشان آموزش دهند. و به این صورت بیشتر بیاموزند.
  • نمایشگاه­های علمی: این نمایشگاه­ ها برای تعداد گسترده ­تری برگزار و طرح­ های ساده علمی و فناوری ارائه می­ شوند.
  • اردوهای کنشگری: این اردوها بیشتر در تعطیلات تابستانی و زمستانی برای جلب همکاری و آموزش اجتماع­های روستایی و جلب نظر آنها برای تحصیل کودکانشان است.
  • تربیت معلم: برای گسترس تفکر خلاق و مهارت حل مسئله در میان معلمان مدارس، مربیان با گروه­های از معلمان و کودکان آموزش می­بینند .تا میان تربیت مربی و نیازهای کلاسی فاصله نیافتد. https://www.mrbondscienceguy.com/mobile-science-lab

کلاس­های روانشناسی در اتوبوس­هایی در اسپانیا

این اتوبوس­ها در سطح شهرهای اسپانیا به مدارس سر می­زنند و کلاس­هایی با عناوین روانشناسی برای کودکان و نوجونان برگزار می­کنند. تا آنها را از مصرف مواد مخدر و سایر آسیب­ها مصون دارند. آنها می­خواهند بر روی فرهنگ محله­ ها تأثیر بگذارند. تعدادی از این اتوبوس­ها زیر نظر پلیس­اند و سعی می­کنند با آهنگ و رقص و لباس­های خاص دانش ­آموزان را تحت تأثیر قرار دهند. تا بتوانند با آنها تعامل کنند.

کلاس های سیار در آلمان

این کلاس­های رنگارنگ مجهز به میکروسکپ، امکانات سمعی بصری و کتاب­های مشخص­اند و ورود به فضاهای طبیعی بکر و هیجان­انگیز را فراهم می­کنند. برای مثال «کارآگاهان طبیعت» عنوان دورة چند روزه­ای است که در پاییز و بهار در طبیعت اجرا می­شود. اولین بار یک خوردوی قدیمی توسط جوانان بازسازی و رنگ ­آمیزی شد.سیستم دریافت انرژی خورشیدی، سیستم صوتی و میکروسکوب در آن نصب شد و این همه با حمایت نهادها و شرکت­های مختلف بود.

 پروژه مدرسه اتوبوسیSchool Bus Project

طرحی به نام پروژه اتوبوس مدرسه (School Bus Project) در سال 2015 در انگلستان راه‌اندازی شده است.آنها با اتوبوس مدرسه برای کمک به یادگیری کودکان پناهنده و سایر گروه‌های آسیب‌پذیر به مناطق نزدیک به سکونت یا کار آنان می‌رود.این مدل در سطح اروپا اجرا می‌شود. و از جمله در جنگل کالی فرانسه که محل استقرار پناهندگان غیر قانونی است. با مراجعه اتوبوس تجهیز شده به وسایل سرگرمی و آموزشی، کودکان، به بازی و یادگیری می‌پردازند. آموزش نیروی انسانی داوطلب هم بخشی از اولویت‌های مهم در این طرح است.

https://www.schoolbusproject.org/

پروژه « شکاف را ببند» Close The Gap

از آنجا که 75 درصد مردم آفریقا در روستاها زندگی می­کنند، دسترسی آنها به مدارس محدودتر است و فقط 46 درصد از آنها به مدارس مقطع متوسطه دسترسی دارند.

این در حالی است که فقط زمانی درامد روستا بالا می­رود که دانش و اطلاعات فنی آنها افزایش یابد. ضعف در تکنولوژی و اطلاعات بازار دلیل اصلی بازدهی پایین در روستاهاست.در حال حاظر چهل تریلر در آفریقا (تانزانیا، آفریقای جنوبی، کنیا و کنگو) در روستاها برای آموزش کودکان و نوجوانان فعال است.این مدارس سیار از انرژی خورشیدی استفاده می­کنند و علاوه بر آموزش انعطاف آن را داشته ­اند. تا فضایی برای درمان، کافه و آموزش­های اجتماعات محلی باشند.در این تریلرهای دیجیتال، بیست دستگاه لپ­تاپ، یک دستگاه ­LCD ، یک عدد پرینتر، دو عدد هارد، چراغ­های LED، و فضایی برای کارکردن هجده نفر هم­زمان موجود است. این پروژه از سال 2014 شروع شد. هدف آن مهارت آموزی در زمینه ­های رفتاری و خصوصاً مهارت­هایIT  است.

https://www.closingthegap.gov.au/

 کلاس های سیار در ژاپن

مدارس اتوبوسی در ژاپن به نظر می­رسد مانند سایر کشورها وجود ندارد. اما اتوبوس­هایی برای سرویس مدارس یا مهدکودک­ ها، هنرمندانه طراحی شده ­اند و البته گاهی بازی و آموزش در اتوبوس ­ها ارائه می­شود. این اتوبوس­ ها به رنگ­های روشن و عموماً زرداند تا انگیزخ کودکان را رفتن به محیط­ های آموزشی تقویت کنند.

مدارس سیار در یمن

در کشور یمن در ون­ هایی درس­های مدرسه آموزش داده می­شوند. گاهی جوایز و خوراکی برای انگیزش به کودکان ارائه می­شود تا به آموزشی که از آن محروم مانده­ اند دست یابند.تا کودکان کار فرصت­های بهتری در آینده برای زندگی داشته باشند.

مدارس سیار در ایران

مدارس سیار در ایران عموماً در غالب مدارس طبیعت فعالیت دارند. دانش ­آموزان در باغ و مزارع آموزش­های لازم را می­بینند .و نام مدرسه به جهت آموزشی بودن آنهاست و لزوماً تمام عناوین درسی در آنها در تدریس نمی­شود.

مدرسه طبیعت سیار کوچار، نجوای زمین، کندو، دامون از آن جمله­ اند. مدارس سیاری هم در کانکس­ها برای افراد زلزله­زده احداث شده است. در بخش داشلی گنبد کاووس نیز برای کودکان عشایر دو مدرسة اتوبوسی فعال بوده است که وضعیت بهداشتی مناسبی نداشت و به جای آن آموزش و پرورش به آنها کانکس­هایی اعطا کرد.

و مدرسه کودکان کار صبح رویش نیز اتوبوس سیاری به نام جابزی دارد. که در آن به کودکان آموزش می دهد.در این طرح متخصصان آموزشی به محل کار کودکان در اطراف شهر می روند. جایی که شاید NGO ها در آن مستقر نباشند.

صبح رویش باجابزی فرصتی برای آموزش و ارائه خدمات مددکاری، روانشناسی، بهداشتی به کودکان ارائه می دهد. تا آنها را از زیست در شرایط کف و حداقلی به بهبودی نسبی قرار دهد.

مدرسه کودکان کار صبح رویش